Sözün Mesûliyeti -2

SÖZÜN MESÛLİYETİ

-2-

Kavl-i Meysûr: Yoksula, muhtaç ve mahrumlara verecek bir şey bulamayınca söylenmesi istenen, gönül alıcı, tesellî edici sözdür. Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle geçer:

“Eğer Rabbinden umduğun (beklemek durumunda bulunduğun) bir rahmet için onların yüzlerine bakamıyorsan, hiç olmazsa kendilerine gönül alıcı bir söz söyle.” (el-İsrâ, 28)

Kavl-i Tayyib: Kelime-i tevhîd için kullanılan bu tâbir, güzel söz demektir. Nitekim iki âyet-i kerîmede şöyle buyrulmaktadır:

“Ve onlar, sözün en güzeline yöneltilmişler, övgüye lâyık olan Allâh’ın yoluna iletilmişlerdir.” (el-Hac, 24)

“Görmedin mi Allah nasıl bir misal getirdi: «Güzel bir sözü, kökü (yerde) sabit, dalları gökte olan güzel bir ağaca (benzetti). (O ağaç), Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir. Kötü bir sözün misali, gövdesi yerden koparılmış, o yüzden ayakta durma imkânı olmayan (kötü) bir ağaca benzer.” (İbrahim, 24-25)

Kavl-i Belîğ: İslâm tebliğinde gönüllere işleyecek açık ve tesirli söz mânâsında kullanılır. Sözün tesirli olabilmesi ve gönüllere ulaşabilmesi için kalpten gelmesi gerekir. Çünkü ancak kalpten gelen söz, başka bir kalbe ulaşır. Rabbimiz şöyle buyuruyor:

“Onlar Allâh’ın, kalplerindekini bildiği kimselerdir. Onlara aldırma; kendilerine öğüt ver ve onlara, gönüllerine tesir eden söz söyle!” (en-Nisâ, 63)

Kavl-i Sedîd: Samîmî, öze uygun, doğru ve sağlam bir söz demektir. Rabbimiz âyet-i kerîmelerde şöyle buyurur:

“Geriye eli ermez, gücü yetmez çocuklar bıraktıkları takdirde (hâlleri ne olur) diye korkacak olanlar, (yetimlere haksızlık etmekten) korkup titresinler; Allah’tan sakınsınlar ve doğru söz söylesinler.” (en-Nisâ, 9)

“Ey îmân edenler! Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin.” (el-Ahzâb, 70)

Kavl-i Leyyin: Zâlimlerin kalbini yumuşatmak için söylenen tesirli, faydalı söz ve üslup demektir. Tatlı dil ve güler yüzle, nefret ettirmeden, müjdeleyen ve muhabbeti artıran bir üslup ile konuşma öğütlenmektedir.

“Ona (Firavun’a), yumuşak söz söyleyin. Belki o, aklını başına alır veya korkar.” (Tâhâ, 44)

Kur’ân-ı Kerîm’de kötü sözle alâkalı da bazı kavramlar vardır. Bunlarla ilgili âyet-i kerîmeler şu şekildedir:

Kavl-i Sû’: Kötü söz demektir. Âyet-i kerîmede şöyle buyrulmuştur:

“Allah, kötü sözün açıkça söylenmesini sevmez. Ancak haksızlığa uğrayan başka!.. Allah her şeyi işitici ve bilicidir.” (en-Nisâ, 148)

Kavl-i Münker: Genel kabullere aykırı, akla sığmayan, asılsız ve çirkin söz demektir.

“İçinizden zıhâr yapanların kadınları, onların anaları değildir. Onların anaları, ancak kendilerini doğuran kadınlardır. Şüphesiz onlar, çirkin bir lâf ve yalan söylüyorlar. Kuşkusuz Allah, affedicidir, bağışlayıcıdır.” (el-Mücâdele, 2)

Kavl-i Zûr: Gerçeğin tersine, hakikate aykırı, yalan söz demektir.

“…(Haram olduğu) bildirilenler dışında kalan hayvanlar size helâl kılındı. O hâlde, pislikten, putlardan ve yalan sözden sakının.” (el-Hac, 30)

Kavl-i Lahn: Münafıkların eğip bükerek söyledikleri yaldızlı; ama yalan-yanlış söz demektir.

“Biz dileseydik onları sana gösterirdik de, sen onları yüzlerinden tanırdın. Andolsun ki, sen onları yaldızlı konuşma tarzlarından tanırsın. Allah işlediklerinizi bilir.” (Muhammed, 30)

Kavl-i Zuhruf: Aslı olmayan, süslü ve tesirli söz mânâsındadır.

“Böylece Biz, her peygambere insan ve cin şeytanlarını düşman kıldık. (Bunlar), aldatmak için birbirlerine yaldızlı sözler fısıldarlar. Rabbin dileseydi, onu da yapamazlardı. Artık onları uydurdukları şeylerle baş başa bırak!” (el-En’âm, 112)

Hâsılı, sözün büyük bir mesûliyeti var. Kitâbımız Kur’ân, iyi sözün de kötü sözün de açık bir şekilde tarifini yapmış ve bize bu konuda rehberlik etmiştir. Halk arasında yaygın olarak kullanılan şu ifadeyi de yeniden düşünmek îcap eder: “Söz uçar, yazı kalır.”

Kur’ân-ı Kerîm’in çizdiği ölçülerle bu ifadeyi değerlendirdiğimiz zaman, söz de uçmaz, yazı da kaybolmaz. Her alınan nefesin hesabı olduğu gibi, her sözün de Rabbimiz’in huzurunda hesabı vardır.

Şefika MERİÇ