Kitap Tanıtımı

Allâh’ın Çocuklara Verdiği Haklar / Haksız Değilim

Prof. Dr. İbrahim Canan, Gülyurdu Yayınları, 2010

Geçen sene Ekim ayında, bir kaza neticesinde vefat eden kıymetli ilim adamı ve hadis profesörü İbrahim Canan Bey’in bu değerli eseri, isminden de anlaşılacağı üzere yegâne hak din olan İslâm’da çocuklara tanınmış olan temel hak ve hürriyetlerden bahsediyor.

Yazar, bu kıymetli eserinde Batılı hukukçuların, ancak geçen asrın ortalarında keşfedebildiği “çocukların ayrı bir tabiata ve dolayısıyla ayrı haklara sahip olduğu” hakikatini, oldukça ehil bir üslûpla kaleme almış.

Eserin ilk kısmında, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 20 Kasım 1959 tarihinde kabul etmiş olduğu “Çocuk Hakları Beyannâmesi”ni konu edinen yazar, bu vesîkanın ortaya çıkış sürecini özetleyen kısa bir tarihçenin ardından, on maddeden ibaret olan metnin tercümesine yer vermiş.

Müellif, eserinin ikinci kısmında Çocuk Hakları Beyannâmesi’nin maddelerini tek tek İslâmî esaslarla karşılaştırarak ele alıp açıklamış. Böylece İslâm’ın ortaya koymuş olduğu hukuk sisteminin her meselede olduğu gibi çocuk hakları meselesinde de aslâ aşılamayacak isâbet ve genişliğini, dirâyetli bir şekilde kaleme almış.

Eserin üçüncü kısmında, çocuk haklarıyla ilgili İslâm tarihinde kitap te’lifinin başladığı ilk devirlerden itibaren kaleme alınmış müstakil risâlelerden bahsedildiğini görmekteyiz. Fıkıh kitaplarından ayrı olarak sırf çocuklarla ilgili konuların dercedildiği bu eserler, çocuk hakları meselesinin Kitap ve Sünnet’te vurgulanan ehemmiyetine uygun olarak, Müslümanlar tarafından sürekli incelenmiş bir mesele olduğunu göz önüne seriyor. Yine bu kısımdan, İslâm tarihinin, çocuklara yönelik vakıf mâhiyetindeki müesseselerle dolu olduğunu öğrenmekteyiz.

“Çocuk hakları, İslâm’da, tarih olarak Kur’ân ve hadisle başlar. Hatta insanlığın gündemine çocuk hakları mefhumunu müstakil bir konu olarak İslâm getirmiştir, diyebiliriz. Çünkü bizzat Rasûlullâh’ın hadislerinde (Hakku’l-veled) «çocuğun hakkı» diye başlayan ve bir kısım meseleleri beyân eden açık naslar vardır.” ifadeleriyle başlayan dördüncü kısımda ise, Allah Teâlâ tarafından çocuklara bahşedilmiş bulunan hakların maddeler hâlinde sıralanıp açıklandığını görmekteyiz. Çocuk Hakları Beyannâmesi’nde zikredilen haklardan çok daha geniş bir şümûle sahip olan bu hakları maddeler hâlinde zikredelim:

-Çocuğun ihsân-ı ilâhî bilinme hakkı

-Hayat hakkı

-Helâl rızık hakkı

-Süt emme hakkı

-Öncelikle anne olmak üzere, kadınlar tarafından terbiye edilme hakkı

-Âile içinde bakılma hakkı

-Yerinin güzel olması hakkı

-Güzel isim hakkı

-Hitân (sünnet olma) hakkı

-Temyiz (doğruyu yanlıştan ayırt edebilme) yaşından önce dövülmeme hakkı

-Velâyet hakkı

-Neseb hakkı

-Güzel terbiye edilme hakkı

-Eşit muâmele hakkı

-Farz-ı ayn ilimleri öğrenme hakkı

-Yazı öğrenme hakkı

-Kur’ân öğrenme hakkı

-Namaz öğrenme hakkı

-Sanat (zanaat: meslek) öğrenme hakkı

-Yüzme öğrenme hakkı

-Atıcılık öğrenme hakkı

-Oyun hakkı

-Evlendirilme hakkı...  

Bu çalışmanın temas etmiş olduğu konunun ehemmiyetini daha iyi anlayabilmek için son sözü, yazarın kendisine bırakalım. Kitabının son paragrafında, merhum yazar diyor ki:

“Çocukların meselelerine ne kadar eğilir, ne kadar ciddî çözümler getirirsek milletimize o kadar emin bir gelecek, istikrarlı, huzurlu, problemsiz bir yarın bırakırız. Bu telakki ile hareket ederek, çocukların meselelerine müteveccih faaliyetlerimize ara vermeden devam etmeli, her doğan günü bir «çocuk günü» olarak değerlendirmeli, çocuklarımızın problemleri, terbiyeleri, hayata hazırlanmaları ile gittikçe artan bir ciddiyet, ilmin ve tecrübenin emrettiği bir kesâfetle meşgul olmalıyız. Aksi takdirde yarınlarımızı daha korkunç anarşilerin beklediğini unutmamalıyız.”