Mesnevî Şerhi’nin1 ikinci cildinin başında, hicret etmeyip de mustaz’af olduklarını söyleyenlerden bahseden âyetler yorumlanır ve burada “Allâh’ın arzı geniştir.”2 âyetine “mânevî arz” yorumu yapılır. Dolayısıyla, şartları sebebiyle “iyi kul” olamadıklarını “Allâh’ın haram kıldıklarından helâl kıldıklarına göçmek” anlamında “hicret” edemediklerini söyleyenlere şu değerlendirme yapılır:
“Allâh’a kaçın, her ne şart ve imkân dâhilinde olursanız olun, Allâh’a gidebilirsiniz. Nerede olursanız olun, oradan mânevî âleme bir geçiş muhakkak vardır. Allâh’ın arzı/yeryüzü geniştir; hicret edin, kaçın! O mutlu olamadığınız ortam, imkân, vasıf, her ne varsa hepsinden Allâh’ın arzında bir başka yere göç edin. Dininizi yaşamak için hicret edin, bu somut âlemden, o soyut âleme!.. Allâh’ın Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’e ittibâ edin. O’na biat ederek, hani o ihtiyar ve hasta sahâbe, bu âyet üzerine yola düşmüş; öleceğini hissedince, elini, diğer elinin üstüne koyup Rasûlullâh’a biat etmiş, öylece... «Varamasam da yolunda ölürüm.» sözü ile ne demek istendiğini anlayarak…” deniyor âdeta.
Bu sahabe için de bir âyet inmesi, bende yankısını nasıl buldu; ertesi sabah şu duyguyla uyandım: Allah için değerli olan, kullarının imtihanlarının vasıfları değil, kullarının imtihanlardaki kulluk seviyeleri… Ehadiyet tecellîsi ile potansiyel olarak değerli olduğumu hissetmek içimi aydınlattı...
İçi çürük elmanın, dışını parlak kırmızıya boyamak gibi; vasıf kazanmaya çalışırken kulluktan, mâhiyet kazanmaktan uzaklaşmak, şeytanın bir tür yanıltması değil midir?
Geminin direğini boyamakla meşgulken, kumandayı boş bırakmak…
Allah büyük-küçük tüm kullarını önemser. Konumlarına ve maddî durumlarına göre değildir bu önemseme… Allah için vasıf; tahsil durumu, ilmî seviye, titr değildir. Öyle olsa Mevlânâ’nın Şems’e ihtiyacı olmazdı. Azîz Mahmud Hüdâyî Hazretleri’nin Üftâde Hazretleri’ne… Zâhirî vasıfları bakımından ne kadar kaliteli olsalar da, Allah onları bambaşka yollarla eğiterek vasıf kazandırmıştı. Bu vasıf, her kişiye göre değişiyor ve derviş, o vasfa erişmek için çaba harcamak yolunda ilerliyor. İstîdâdı ne ise, ona göre vasıf kazandırılıyor her kişiye…
Allah, kullarından göz ve gönül açıklığı istiyor. Yani kullarına avâmî, havassî, havassu’l-havassî hâller ve muhabbetler veren ve bunlardan geçip zâtına teveccüh edilmesini isteyen Hak Teâlâ, tüm bu kesretin perdelediği âlemde, elbette daha derin, daha latîf bir imtihan sistemi yaratmıştır. Yani kullar değildir avam, havâs, havassu’l-havâs olan sadece; hâllerdir, duygulardır, davranışlardır, amellerdir. Âleme bakıp:
“–Ben değersizim vasıfsızım; aksi olsaydı, ben de güneş olsaydım.” diyen zerre, ne kadar avâmî düşünüyorsa, böyle düşünen bir ev hanımı, böyle düşünen bir tır şoförü, böyle düşünen bir temizlik işçisi de o kadar avâmî düşünüyor. Şimdi o, bu avâmî alt yapı ile nasıl vasıf kazanır, nasıl sorumluluk alır? İnsana ümit lazım!
Hatırlayın; asr-ı saâdeti oluşturan sahabelerin titrleri/meslekleri neydi? Allâh’ın âyetle kınadığı o zekî adam mı, Velid bin Muğîre mi vasıflı, o mu havas? Yoksa Müslüman olmadan önce bir günahkâr olan Ebû Zer Gıfârî Hazretleri mi?
Kim has davranır, has düşünür, has yapar ve has yaşarsa o vasıflı oluyor.
Edep sahibi olmaya niyetleniyoruz. Bunun için gayret ediyoruz. Sonunda edep sahibi oluyoruz. Vasıf bu… Kime, neye, hangi imtihanlar içinde edep sahibi olmak için çaba sarf ettiğimizin ne önemi var? Netice ne? Başardık mı, başaramadık mı? Bu kişiye karşı ne ile kazandıysak, o kişiye karşı da aynı şey ile kazanıyoruz çünkü…
Birini gelinine karşı, birini kızına karşı, bir başkasını öğrencisine karşı, öbürünü komşusuna, onu komşusuna karşı aynı konu ile imtihan ediyor Rabbimiz!..
Mesele, güzel bir üslupla konuşmak… Avukatsa müvekkili ile, doktorsa hastası ile, anne-babaysa yavrusuyla aynı imtihanda, aynı davranış bekleniyor. Meselâ, kıdemli olan daha dikkatli, daha özenli, daha güzel konuşacak, davranacak.
“–Senin işin ağır, senin mesleğin zor, seni bu imtihandan geçiriyorum.” diye bir şey yok…
Bu yüzden iki apayrı insan, oturup sohbet ediyor da aynı koordinatlarda buluşuyor, anlaşıyor. Örnekler farklı, ama mevzu aynı… Gönlüm benim! Yani “Üniversite okusaydım daha iyi hizmet edebilirdim belki…” demek, şeytanın aldatmacası… Seni dışarının sesi ile meşgul ederken ambardaki buğdayı çalıyor; zamanı…
O yüzden her peygamber ayrı bir meslekte, ayrı ortamlarda, ayrı şartlarda... Zâhiri ne renk olursa olsun, bâtını gökkuşağı gibi rengarenk.
Ve Peygamberimiz “ümmî” idi dostlarım, ümmî idi! Çobanlık yapmıştı, yetimdi, öksüzdü; çok çocuklu amcasının yanında büyümüştü, pek çok psikolojik sorunu olmalıydı, zâhirî şartlara bakılırsa, modern psikolojiye göre... Kendisi yirmi beş, hanımı kırk yaşındaydı. Dört kız babasıydı o devirde. Kırk yaşına kadar hanımının ticârî işlerini yürütmüştü. Kızlarını evlendirmiş, iki oğlu olmuş, ikisi de vefat etmişti peygamberlik geldiği zamanlarda… Zâhiren hiçbir vasfı yoktu. Yani günümüz şartlarında neye tekabül eder bu özellikler, düşünün…
Ama O’nu vasıflı kılan, bu özelliklerin değişimi olmadı. Allah, O’nu bu özelliklerini değiştirerek vasıflı hâle getirmedi.
El-Emîn idi, bu bir vasıftır.
Hira’da ibâdet ederdi, bu bir vasıftır.
Hira’da iken Kâbe’ye bakar, onun etrafında yarı çıplak ve câhilâne dönen insanlara bakar, “Bu millet bir nur ister, kurtarıcı bekler!” der, duâ ederdi. Kendisinde bir üstünlük hissetmezdi ki, vahiy geldiğinde o denli şaşırdı, korktu. Bu bir vasıftır.
Kureyş’i toplayıp “Şu dağın ardında düşman var desem, bana inanır mısınız?” dediğinde, “Sana inanırız...” dediler. Bu çifte vasıftır. Hem güvenilir, hem üslûbu, usûlü güzel…
Miraç’taki hâli, Hak tarafından övülecek kadar güzel... Bu bir vasıftır.
“Neredeyse kendini helâk edeceksin” diyor Rabbi, bu da bir vasıftır.
Nübüvvet husûsiyetiyle yetinmemiş, velâyet husûsiyetleriyle de yükselmiş, şükreden bir kul olmak için ayaklarına kara sular inermiş, gece boyunca kıldığı namazdan dolayı… Bu bir vasıftır.
بلغ العلي بكماله
كشف الدجي بجماله
حسنت جميع خصاله
صلوا عليه و اله
Beleğa’l-ulâ bi kemâlihî
Keşefe’d-dücâ bi cemâlihî
Hasünet cemîu hısâlihî
Sallû aleyhi ve âlihî
(Kemâlâtıyla, yani velâyetiyle en yüksek dereceye ulaşmış, cemâliyle karanlıkları aşmış, tüm vasıfları güzel olmuş O’nun... Sizde O’na ve ehl-i beytine salât ve selâm edin.) O’na uyun, tâbî olun. O’na ve O’nun yolundan gidenlere destek olun. Yollarını devam ettirin. Mânevî soylarını sürdürün.
“Yılmayan kararlılığı, gayreti seven Rabbim”3, ümit fişimi prize taktı bu hususlarla... Ümit olunca, gayret akıp doldurdu enerji haznelerimi… “Gönlümden Efendime inceden bir niyaz” oluştu. Kulluk bilinci dersim devam ediyor...
Bir kâmil mürşide varmayınca olmaz! Varmak, birine ulaşmak, vâsıl olmak, dâhil olmak, bağlanmak, birleşmek, ondan olmak, onun olmak, onun gibi olmak, o olmak. Hakk’a varmak için bir kâmil irşad ediciye teslim olmak… Bir salkım söğüt gibi/kadar teslimiyet ve tevekkül ile eğilmek ırmağa, dereye… Gözünü hiç ayırmamak ondan… Râbıta… Hep yâdında tutmak, hep dimağında tutmak, hep kalbe bağlı akıl ile onu örnek almak…
Kur’ân’ın, namazın, sâlih ve kâmil zâtların irşad edicilik tecellîsine açık, hâzır ve nâzır olmak… Kur’ân’ın fasîh ve belîğ konuşmasına kulağımızı, gönlümüzü vermek… Rûhumuzu kalabalık ve gürültülü kesret âleminden namazın dingin sularına bırakmak (Namazda, âyetlerin anlamlarını bile mütâlaa etmenin câiz olmadığının bilincinde olarak)...
“Susuzlar âlemde su ararlar, fakat su da cihanda susuzları arar durur.”4 düsturu üzere, sâlihlere karşı vefâlı olmak... Vefat etmiş olanlarla da, yaşayanlarla da sıla-ı rahmi kesmemek… O’nun yerine koyduğumuz, O’ndan değerli mi yani? Herkese ulaşmanın bir yolu var! Kiminin kapısına varırsın, kimisinin rüyasını görürsün, kimine Fâtiha ile bir kapı aralarsın hâtıranda... Kiminin yâdıyla bereketlenirsin. Kiminin yazısını, kitabını okur, bir sözünü duyar, dirilir, canlanırsın. Mesele vefâ sahibi olmak, aradaki kapıyı açık tutmak… Kapın küçük, büyük, süslü, sâde, çelik, ahşap… Açık olsun, mühim olan o! Var olsunlar hayatımızda...
“Sultan Selim Han bana bir kâm bağışladı
Sağ olsun lütfu ânın...”5
Kapısındaydım, eşiğindeydim, kütüphanesinin önünde… Beklemek ne zordu! Saniyeler saat gibi yavaşça geçiyordu âdeta… Heyecanımı kimle paylaşsam bilemedim. Kimin elini tutsam da güç alsam. Kitaplar el etti, biz onun kitaplarıyız, al birimizi, dediler. Reşahat’a uzandım, açtım, buyur dedim. Elimi tuttu sıcacık, “Onu görmeyi çok istiyorsun değil mi?” İlk gördüğüm cümle bu idi. Nasıl coşmuştu gözyaşlarım: Evet, evet, evet!.
“Bir adımda gelip yanına oturmuştu. Selâmun aleyküm… Sen kendin geldin sanıyorsun, ama biz çekmeseydik sen gelemezdin.” İkinci vurgun da burada olmuştu. Anlamıştım.
“–Gel kızım,” dendiğinde uysal bir kedi gibiydi ruhum. Yılkı atlarım evcilleşmişti. Yeleleri savrularak esmiyorlardı içimde... Ormanda güçlü bir aslan vardı, ceylanlar su kenarında güvenle duruyorlardı bu yüzden... Göklerde bir kartal süzülüyordu. Çok keskin bakışları vardı. Kuğular vardı göllerde, huzurlu ve sâkin.
Gözleri dolmuştu, “Dün bir tanıdığımızın cenâzesi vardı. Yağmurlu bir havada kabri kazıldı. Kabirden atılan toprakta solucanlar görülüyordu, kımıldıyordu. Sonra biz onu o kabre bıraktık. O toprağı üzerine attık, dönüp geldik.” derken durup yutkunmuştu. “Asıl hazırlık, âhiret hazırlığı kızım!..” derken, hangi müşâhade boyutundan sesleniyor, bunu da düşün!
Kimini kelebek kılıyorsun Rabbim, renk ve letâfet… Kimini koza; kazanlara kaynar sulara atılıp ipek oluyorlar. Kimi tırtıl olarak ölüyor. Dut ağacının yapraklarını yemekmiş vazifesi… Kelebek olmayı hayal ederken ipek olmuş bizimki. Hâlâ kelebek olamamanın hayfında… Oysa teslim olup iyi bir ipek olsa, belki de bayrak yaparlar.
Ne anlamsız bir tesellî oldu bu, imtihan değişmiyor ki… Yirmi gün yaşayan kelebek ölüme gidiyor, kanatlarıyla bir koleksiyona renk katıyor en fazla... Diğer yanda güneş solduruyor, rüzgâr yıpratıyor, yağmur ıslatıyor ve eskiyor ipek… Soluyor rengi… İndiriliyor gönderden, katlanıyor güzelce, kaldırılıyor bir depoya bayrak...
Birinin vasfı izzet ve şeref, birinin vasfı letâfet ve zarâfet oldu. Biri mukaddes, öbürü muazzam tecellîler oldular. El- Kuddûs, el- Azîm, el-Musavvir... Özünde ise, fânî varlıklardı, sönüp gittiler. Oysa insan?.. Doktor olmayı hayal ederken, ev hanımı olmakta bir problem yok. Zâhiren olsa da, bâtınen yok! Ama “Yâ eyyetühe’n-nefsü’l-mutmainne” sadâsını duymayı hayal ederken, “Tadın azâbı!” sözüne muhatap olmakta, ciddi bir problem var. Duhân Sûresi’ndeki “kalkale” misâlini mübalağalı bir şekilde okuyun derim, en son, “Züg!..”6 Orada meleklerin istihzâ ettikleri şey, tam da bu vasıf problemine parmak basıyor. “Sen dünyada şerefli bir kimseydin.”
Şehit, zengin ve âlim üç kişinin riyâ vasfı da bu konuda acıklı ve net bir misal olur. Bunlar vasıf değil, ihlâs vasıf.
Gözünü sevdiğim hocam:
“–Kızım, burada ne iseniz, yarın evlerinize gittiğinizde de osunuz.” buyururdu tekrar tekrar... Gayrete gelelim diye. Şeytan, gayret kapısının önünde dururdu da:
“–Burada bir şey değilsin, demek ki gelecekte de bir şey olamayacaksın, boğul yeiste!” derdi. Avama dönüştürürdü bu hâl beni... Ümitsizdim...
Vasıfsızlığın alâmeti bu sanırım:
“Yaptıklarına sevinen ve yapmadıklarıyla övülmekten hoşlanan”lardan7 olmak. Mânen vasıfsız ya, kompleks yapıyor bünye…
Bir de şu var: Deccâl fitnesine karşı Kehf Sûresi tavsiye edilmiş. Deccal vasfına karşı dört vasıf… Deccâl fitnesi dört çeşit olacakmış: Din, mal ve evlat, ilim ve güç. Bu dört fitnenin örneği var Kehf Sûresi’nde: Din fitnesi ile imtihan olanlar Ashâb-ı Kehf, mal ve evlat fitnesiyle imtihan olanlar iki bahçe sahibi, ilim fitnesi ile imtihan olanlara misal Hızır ve Mûsâ kıssası, güç fitnesi ile imtihan olanlara Zülkarneyn –aleyhisselâm-...
Çözüm yine sûrede;
1-Din fitnesi ile imtihan olanlar “sâlihlerle birliktelik” yoluyla,
“Sen de sabah-akşam O’nun rızasını isteyerek Rablerine duâ edenlerle birlikte sabret... Dünya hayatının (aldatıcı) süsünü isteyerek gözlerini onlardan kaydırma. Kalbini, bizi zikretmekten gaflete düşürdüğümüz, kendi “istek ve tutkularına (hevasına)” uyan ve işinde aşırılığa gidene itaat etme.”8
2-Mal ve evlat fitnesiyle imtihan olanlar “dünyanın hakikatini bilmek” yoluyla,
“Onlara, dünya hayatının örneğini ver; gökten indirdiğimiz suya benzer, onunla yeryüzünün bitkileri birbirine karıştı, böylece rüzgarların savurduğu çalıçırpı oluverdi. Allah, herşeyin üzerinde güç yetirendir.”9
3-İlim fitnesi ile imtihan olanlar “tevâzû” yoluyla,
“(Musa:) «İnşaallâh, beni sabreden (biri olarak) bulacaksın. Hiçbir işte sana karşı gelmeyeceğim.» dedi.”10
4-Güç fitnesi ile imtihan olanlar “ihlâs” yoluyla kurtulacaklar.
“De ki: «Şüphesiz ben, ancak sizin benzeriniz olan bir insanım; yalnızca bana sizin ilâhınızın tek bir ilâh olduğu vahyolunuyor.» Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa salih amelde bulunsun ve Rabbine ibâdette hiç kimseyi ortak tutmasın.”11
Bu yolların çıktığı ana yol ise iki kol: Allâh’a duâ etmek ve âhireti düşünmek...
İşte vasıf bu, bunlar... Fitne çağındaki insana en büyük imtihan, vasıf imtihanı...
اللهم نجنا من الفتن ما ظهر منها وما بطن
Allâhümme neccinâ minel fiteni mâ zahera minhâ vemâ betane
“Allâh’ım, zâhirî ve bâtınî bütün fitnelerden bizi koru...”
Bu da tüm kelebek olmayı hayal eden ipeklerin duâsı olsun...
* * *
Bir dakika yâhu kelebek nerde? İpek neydi? Hayali ne? Burası neresi? Ben kimim? Biri beni uyandırsın!..
1 Tahirü’l-Mevlevî.
2 Zümer Suresi, 10. âyet-i kerime.
3 Ayşegül Zobi Hocahanım, “Her Zorluktan Sonra Bir Kolaylık... Tatlılığın Şartı Acılık”, Şebnem Dergisi, 33. Sayı.
4 Hazret-i Mevlânâ.
5 Şeyh Galib.
6 Duhân suresi, 49. âyet-i kerime.
7 Âl-i İmrân Sûresi, 188. âyet-i kerime.
8 Kehf Sûresi, 28. âyet-i kerime.
9 Kehf Sûresi, 45. âyet-i kerime.
10 Kehf Sûresi, 69. âyet-i kerime.
11 Kehf Sûresi, 110. âyet-i kerime.
YORUMLAR
-
İlk yorumu yapan siz olun!