Hoşaf Ve Kompostolar

Hoşaf, aslında kuru meyvelerle yapılan bir tür şerbettir. Yani şerbetin taneli ve daha şekerli olanıdır. Hoşaf kelimesinin aslı, “hoş-âb” yani “hoş su” demektir. Ana malzemesi şeker, su ve kuru meyvelerdir.

Komposto ise, yaş ve taze meyvelerden yapılan hoşafa denir. Kültürümüzde sofralardan eksik olmayan hoşaf ve kompostolar, yemek aralarında da yemek bitince de içilen mis gibi içeceklerdir. Yazın soğuk olarak serinletecek, kışın da sıcak olarak ısıtacak şekilde hazırlanır.

Mükemmel bir Osmanlı ziyafeti, her zaman hoşafla biterdi. Daha doğrusu her ziyafetin sonunda kahveden önce hoşaf sunulurdu. Sofraya iki kaşık konur; bunlardan bir tanesi ile çorba, diğeri ile de susuzluğu gidermek için şerbet ve hoşaf içilirdi. Bu renk renk içecekler, cam sürahilerde, kristal kâse ve bardaklarda, ışıl ışıl görünümleriyle iştah kabartacak şekilde servis edilirdi.

Bir bunları, bir de günümüzde, sofralara gelinceye kadar hangi depodan çıkan kaçıncı elden markete gelip satın alınan, âdî plastik şişeleriyle ve üzerindeki basit fiyat reklamıyla masamızda boy gösteren asitli, kolalı içecekleri düşünelim! Neden kendimizi kandırıyoruz?! Asla susuzluğu gidermediği gibi daha çok susatan, zararlı sun’î tatlandırıcılar sebebiyle kalori veren, diyabet, obezite ve kanser yapıcı tesirleriyle uzmanların izin vermediği bu sun’î içecekler, halk arasında hazmı kolaylaştırıcı olarak rağbet görüyor. Hâlbuki tabiî maden suları hâriç, diğer sodaların, asitli ve kolalı içeceklerin, şişkinliği ve hazımsızlığı artırmaktan başka bir rolü yoktur.

Hoşaf ve kompostonun ana maddesi, meyveler ve bitkiler olduğundan beslenmede son derece faydalıdır. Meyveler, genel olarak beslenmede su, vitamin, mineral maddeler ve karbonhidrat kaynağı olarak önem taşır. Bu yüzden hammaddesi meyve olan bu içecekler, özellikle C vitamini olmak üzere diğer vitaminleri de ihtiva eder. Minerallerden ise demir, çinko, bakır, sodyum, potasyum, fosfor, magnezyum içerir. Meyveler taşıdıkları karbonhidratlardan özellikle selüloz ve lifler sayesinde sindirime yardımcı olur, bağırsak sağlığında da önemli rol oynar. Aslında bunlardan başka, her çeşit hoşaf, komposto ve şerbet vücudumuzun su ihtiyacını karşılayan harika tatlardır.

Komposto ve Hoşafları Servise Hazırlama Ölçüleri

Komposto ve hoşaflar, kâselerde servis edilir. Porselen, seramik, ayaklı ve ayaksız cam kâseler kullanılabilir. Sulu tatlılar oldukları için kaşıkla servisi yapılır. Mutlaka soğuk olarak servis edilir. İçerisine buz atılarak soğutulmamalıdır. Çünkü tadını bozabilir. Buzdolabında ağzı kapalı olarak soğutulabilir. Servis edilmeden önce badem, ceviz, antep fıstığı, taze nane yaprakları ile süslenir.

BAZI KOMPOSTO TARİFLERİ

Komposto hazırlamada öncelikle şunlara dikkat edilmelidir:

1- Çilek, erik, üzüm gibi küçük meyveler, tane olarak kullanılabilir.

2- Elma, şeftali, portakal gibi büyük meyveler ise parçalanarak dilimlere ayrılır.

3- Şeker ve su, kıvam oluşturana kadar kaynatılır.

4- Kullanılan taze meyveler, kaynayan şekerli suya ilave edilir.

5- Meyveler yumuşayınca tencere ocaktan alınır.

6- Soğuk olarak servis yapılır.

Böğürtlen kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 200 gr. böğürtlen, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Su kaynadıktan sonra şekeri ekleyin, 1 dakika ağır ateşte kaynatın. Ocağı kapatın, sıcak şekerli suyun içine böğürtlenleri ekleyin, 10 dakika beklettikten sonra servis yapın.

Çilek kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 200 gr. çilek, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Su kaynadıktan sonra şekeri ekleyin, 10 dakika ağır ateşte kaynatın. Ocağı kapatın, sıcak şekerli suyun içine çilekleri ekleyin, 10 dakika beklettikten sonra servis yapın.

Kayısı kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 250 gr. kayısı, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Şekerle suyu karıştırın. Kayısıları yıkayıp bütün olarak, çekirdekleriyle birlikte şekerli suyun içine atıp, 20 dakika ağır ateşte kaynatın. Daha sonra tencerenin kapağını iyice kapatıp soğutun. Soğuduktan sonra servis yapın.

Şeftali kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 2 şeftali, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Şeftalileri soyup dilimleyin. Şekerle suyu karıştırın, 10 dakika kaynatın, şeftalileri ekledikten sonra 20 dakika ağır ateşte kaynatın. Tencerenin kapağını iyice kapatın, soğuduktan sonra servis yapın.

Ayva kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 2 ayva, yarım kg. şeker, 4 su bardağı su, 2-3 karanfil.

Yapılışı: Ayvaların kabuklarını soyun, ikiye bölüp çekirdeklerini çıkarıp, istediğiniz şekilde doğrayın. Suyu kaynatıp şekeri ekleyin. 1 dakika kaynadıktan sonra ayva çekirdeklerini ve karanfili, 10 dakika kaynattıktan sonra da ayvaları ve kabuklarını ilave edin. Ağır ateşte 25 dakika kaynatın. Ayvalar piştikten sonra, iyice soğuyana kadar tencerenin kapağını kapalı tutun.

Elma kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 2 elma, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Elmaların kabuklarını soyun, çekirdeklerini çıkarın. Dilimleyin. Suyu kaynatın, şekeri ekleyin. 1 dakika kaynadıktan sonra elmaları ilave edin. 20 dakika ağır ateşte kaynattıktan sonra, soğuyana kadar tencerenin kapağını açmayın, kâselere pay ederek servis yapın.

Vişne kompostosu

Malzemeler: (4 kişilik) 200 gr. vişne, yarım kg. şeker, 5 su bardağı su.

Yapılışı: Su kaynadıktan sonra şekeri ekleyin, 1 dakika kaynatın, vişneleri ilave ettikten sonra 20 dakika ağır ateşte kaynatın. Soğuduktan sonra tencerenin kapağını açın, kâselere pay ederek servis yapın.

BAZI HOŞAF TARİFLERİ

Hoşaf hazırlamada öncelikle şunlara dikkat edilmelidir:

1- Kuru meyveler önceden ıslatılarak kabartılır. Gerekirse biraz haşlanır.

2- Meyveler yumuşayıncaya kadar haşlanır.

3- Meyveler yumuşayınca şeker ilave edilerek birlikte kaynatılır.

4- Karanfil, çubuk tarçın, çubuk vanilya veya meyve suyu ile tatlandırılabilir.

5- Tat ve kıvam kontrolü yapılır.

6- Ocaktan alınır ve soğuk servis yapılır.

Kuru kayısı hoşafı

Malzemesi: 500 gr. kuru kayısı, 2 lt. su (8 su bardağı), 325 gr. toz şeker.

Hazırlanması iki aşamada gerçekleşir:

Birinci Aşama: Kayısıları yıkayıp soğuk suda 2 saat bekletin ve süzdürün. Bir tencereye koyup, üzerine suyu ekleyin ve 5 dakika kaynatın.

İkinci Aşama: Şekerini katıp karıştırarak 3 dakika daha kaynatıp tencereyi ateşten indirin. Soğuduktan sonra biraz buzdolabında bekleterek servis yapın.

Kuru üzüm hoşafı

Malzemeleri: 500 gr. kuru üzüm, 2 lt. su (8 su bardağı), 325 gr. toz şeker (1 su bardağı).

Bunun hazırlanması da iki aşamada gerçekleşir:

Birinci Aşama: Kuru üzümleri yıkayıp soğuk suda şişinceye kadar bekletin ve süzdürün. Bir tencereye koyup üzerlerine suyu ekleyin ve 5 dakika kaynatın.

İkinci Aşama: Şekerini katıp karıştırarak 3 dakika daha kaynatıp tencereyi ateşten indirin. Soğuduktan sonra biraz buzdolabında bekleterek servis yapılır.

SONUÇ

Günümüzde hazır içeceklerin modernlik olarak algılanması, buna mukabil hoşaf ve şerbetlerin birer nostalji olarak anılır olması, pek çok alanda öne çıkan yozlaşmanın, maalesef içeceklerimize kadar yansıdığını ortaya koyuyor. Yazımızı, “Şerbet ve Hoşaf” isimli kitabın yazarı Elif Ayla’nın önsözünden küçük bir iktibasla nihayetlendirelim.

“Bu bir protestodur. Gelenekle beslenen, içinden hayatlar akan bir ülke insanının sofrasında gördüğü kola şişelerine isyanıdır bu kitap... Kimsenin evine gittiğimde (gücenmesin kimse) üzerinde fiyatı yazan bir şişeden, herkes için yapılmış, beni özelliksiz ve değersiz kılan, içinde ne olduğunu bile bilmediğim (sırmış) o şeyi içmek istemiyorum. Ben, gittiğim yerlerde su içmek istiyorum. İncecik bir kültürümüz var, inceliklerimiz... Kocaman bir medeniyet içinde öğütüle öğütüle incelen, rüzgâra isim veren bir toplumuz biz…”