Demir Eksikliği Anemisi (Kansızlığı) - 2

Klinik:

Demir eksikliği, yalnızca kansızlığa yol açmaz. Birçok fonksiyonu etkileyen sistemik bozukluğa neden olur. Hafif demir eksiklikleri dâhil en ciddî bulguyu; çocuklarda motor gelişimin ve zihinsel fonksiyonların bozulmasında görürüz. Demir eksikliği anemisinin (kansızlığının) süresi uzadıkça, ortaya çıkan hasar ağırlaşır.

Üç ay süreli demir eksikliği anemisi (kansızlığı) olan çocuklar, daha kısa süreli anemisi (kansızlığı) olan çocuklara göre, daha kötü bir performans sergilerler. Genellikle davranış bozuklukları ve düşük okul başarısı ile anlaşılan bu hâl, beyin gelişimi ve farklılaşmasının gerçekleştiği kritik dönemde (12-18. aylar), çocuğun demir eksikliği yaşamasından kaynaklanır. Bu dönemde demir eksikliği giderilse bile, motor kusur kalıcıdır. Demirin, beynin gelişiminde çok önemli görevlere sahip olması, bu bozuklukların oluşumuna yol açar. Çalışmalar; bu dönemde demir eksikliğinin, kalıcı zekâ geriliğine yol açabildiğini göstermiştir.

Demir eksikliğinde; hücresel fonksiyonlarda, büyüme ve motor gelişimde, davranış fonksiyonlarında, fizik kapasite ve işgücünde, immun sistemde (bağışıklık ve savunma sistemi), sindirim sisteminde, deri ve mukozalarda, vücut ısısının regülasyonunda önemli bozukluklar görülür.

Bağışıklık sistemindeki bozukluk nedeniyle, enfeksiyonlara eğilim artar. %10-15 vak’ada sık geçirilen enfeksiyonlara bağlı olarak, dalak büyümüştür. Sık sık üst solunum yolu ve bağırsak enfeksiyonu geçiren çocuklarda, demir eksikliği görülme ihmali yüksektir. Aynı zamanda sık geçirilen enfeksiyonlar da demir eksikliğini ve anemiyi artırmaktadır.

Demir eksikliğinde; hâlsizlik, solukluk, iştahsızlık, huzursuzluk, dikkatsizlik, konsantrasyon güçlüğü, sözel öğrenme ve hâfızada etkilenme görülür.

Ağır demir eksikliğinde saçlarda kepeklenme, tırnaklarda kırılganlık ve şekil bozuklukları, ağız mukozasında atrofi ve ağız kenarlarında yaralar, kalpte çarpıntı ve üfürüm görülür.

Süt çocuklarında; çabuk ağlama, korku, çekingenlik, anneye aşırı düşkünlük gibi davranış bozuklukları görülebilir.

Demir eksikliği olan çocuk; buz, toprak gibi değişik maddeleri yiyebilir. İştahsızlığa bağlı olarak büyüme geri kalabilir.

Teşhis (Tanı):

Demir eksikliğinin (teşhisi) tanısı; iyi bir fizik muâyene ile konulabilmekle birlikte, birtakım laboratuvar yöntemlerinden faydalanılarak yapılan kan tetkikleriyle de bu sonuca ulaşılabilmektedir.

Besinler ve Demir:

Vücudun gerekli demiri alması sadece alınan miktarla değil, besinlerin emilim oranlarıyla da ilgilidir. Et ve balıkta bulunan demirin formu ile, meyve sebze ve süt ürünlerinde bulunan demirin formu farklıdır. Bu farklılık, emilimde de farklılığa yol açar. Et, balık ve sakatattaki demirin emilimi (1/3), meyve ve sebzedeki demirin emiliminden (1/10) daha fazladır. 

Demir eksikliği durumunda, vücûdumuzda demirin emilimi de artar. Tahıl ve tahıl ürünlerinde, hazır yemek ve tatlılarda bulunan bazı maddeler, demirin emilimini belirgin olarak azaltırlar. Tahılların pişirilmeden önce iki saat suda bekletilmesi, kısmen bu zararlı etkiyi azaltmaktadır.