Çocuklarda Tuvalet eğitimi

Çocuğumuzun tuvalet eğitimi nasıl yapılmalıdır?

Bir-iki yaş dönemi, bebeğin çok hızla büyüdüğü ve geliştiği dönemlerden birisidir. Bu nedenle bu dönemde kazandığı başka beceriler de vardır. Çocuk yürümeye başladıktan sonra mesâne (anüs) kontrolü zamanla tamamlanabilmektedir. Bu durumda çocuğu üç-beş aylıkken eğitmeye başlamak doğru mudur?

Bu dönemde çocuğun kasları tam olarak gelişimini tamamlamadığı için eğitim hem güç, hem de yorucu olur ve uzun sürer. Anne yaptığı baskı ile çocuğu tedirgin eder. Bu bakımdan tuvalet eğitimi için çocuğun yaşı, bir-bir buçuk olursa eğitim kısa sürede sonuca ulaşır. Ancak çocuğa düzenli bir kontrolün kazanılması için iki yaşına kadar süre tanımak gerekir. Bu süre kişisel farklılıklara göre değişir. Farklılıklar aşağıdaki üç hususa göre değişkenlik arz edebilir:

• Mesâne Kontrolü: Çocuk küçük tuvaletini birkaç kere, ama yeterli yapıyorsa (az az defalarca yapması kontrolü olmadığını gösterir) ve altına bağladığınız bez iki-üç saat geçtiğinde hâlâ kuru çıkıyorsa, çocuk mesâne kontrolüne sahip demektir.
• Bedenî Gelişim: Bedenî gelişiminde çocuğun el ve parmak koordinasyonu, nesneleri amaçlı hâlde kullanabilecek kadar gelişmiş mi? Örneğin lego gibi oyuncakları amaçlı bir şekilde birbirine takabiliyor mu?
• Zihinsel Gelişim: Aşağıdaki soruların cevabı “evet” ise zihin gelişimi bakımından artık çocuğa tuvalet eğitimi verilebilir demektir.

*   Çocuğunuz ona söylediğiniz basit bir işi yerine getirebiliyor mu?

*   Yüzündeki organları gösterebiliyor mu?

• Belirli bir yere kendi başına gidebiliyor mu? (Ev içerisinde odadan odaya)
• Basit işlerde sizi taklit edebiliyor mu?
• Bir nesneyi bir başka yere, yerleşmesi gerektiği gibi yerleştirebiliyor mu?

Yukarıdaki sorulara cevabınız “evet” ise çocuğunuz tuvalet eğitimi için zihinsel olarak hazır demektir.

Tuvalet eğitimi ile ilgili olarak; bez, ıslak, kuru, külot, tuvalete oturmak vb. kelimeler ile bu konudaki işleri açıklayan fiiller (kelimeler, kavramlar) öğretilmelidir.

Artık Uygulamaya Başlayabiliriz

* Sabah kalkınca bezini açın. Çocuğa artık beze ihtiyacı olmadan ihtiyacını herkes gibi tuvalete yapabileceğini anlatın.

* Kirli olanların artık son olduğunu söyleyerek çocuğunuzla birlikte temizleneceği yere bırakın.

* Temiz ve iç çamaşırını “bu artık hep kuru kalacak” diyerek giymesine yardımcı olun.

* Çocuk için tuvaleti uygun bir şekilde hazırladıktan sonra birlikte tuvalete gidin. Ona tuvaletini nasıl ve nereye yapacağını gösterin. Bu konuda bir yetişkin ya da bir çocuktan yararlanılmalıdır. “Benim vardı yaptım. Bak kardeşinin de gelmiş, yapıyor.” diyerek örnek gösterdikten sonra; “Senin de tuvaletin geldi mi?” diye sorun.

Cevap “evet” ise, tuvalete oturmasını sağlayın. Cevap “hayır” ise, “tuvaletin gelince tuvalete tekrar geleceğiz” deyin.

* O gün her otuz-kırk beş dakikada bir,

* Öğle uykusuna yatmadan önce,

* O akşam yemekten sonra yatarken tuvalete götürün.

* Gece seçeceğiniz belli saatlerde çocuğunuzu tuvalete kaldırın.

Tuvalet Eğitiminde Şu Konular Çok Önemlidir

* Eğitim başladığında artık çocuğumuza bez takmayacağız. (Gece ve gündüz farketmez)

* Çocuk ihtiyacını tuvalete, lâzımlığa yaptığında muhakkak ödüllendireceğiz. Bu ödüllendirme “âferin” deyip alkışlanabilir. Onun bu davranışları başkalarının yanında da anlatılıp başardığı için önemli olduğu hissettirilmelidir. Böylece çocuk başardığı için gurur duyacaktır. Ancak ödüllendirmede de aşırıya gitmek hatalıdır. Çünkü bağımsızlaşma çabasında olan çocuk yetişkinlerin kontrolünde olduğu duygusuna kapılabilir ve bundan hoşlanmaz.

* Çocuğumuzun tuvalet eğitimi için yeterli olgunluğa ulaşıp ulaşmadığını anlamak için onu gözlemlemeliyiz.

* Tuvalet eğitimi süresince çocuğumuzu kesinlikle aşağılamamalıyız. Bilinçli olarak bu eğitimimiz ödüllendirmeden oluşmalıdır.

Tuvalet eğitiminde cezanın yeri nedir?

Tuvalet eğitiminde cezalandırmanın (dayak, poposunu yakmak, kibritle korkutmak gibi davranışların) olumlu yönde hiçbir etkisi olmaz. Üstelik çocuk korku ile daha da gerileyebilir. Bu sebeple tuvalet eğitiminde en önemli konu, yanlış davranışlar üzerinde fazla durmamak, doğru davranışları ise övmektir. Zamanla ödül ve övgülerin sıklığını azalttığınızda bile çocuğunuzun kazandığı davranışın devam ettiğini göreceksiniz.

Tuvalet eğitimi uzun süreli ve sabır gerektiren bir iştir. Bu sebeple anne-babalar birkaç gün ya da birkaç ayda bu sorunun çözümlenebileceğini düşünmemelidirler. Çocuklar ancak dört-beş yaşlarına geldiklerinde tam olarak tuvalet kontrolü kazanabilirler.

“Çocuklara yetişkin muâmelesi yapınız, fakat onlardan yetişkin gibi davranmalarını beklemeyiniz.”  R. Rowel Davee