Adab-I Muâşereti Nasıl Öğretelim?

Yemek Yeme Âdâbı

Okul öncesi dönemde bulunan çocuklar, âilelerini birebir taklit ederler. Âilenin bir nevî aynasıdırlar. Biz nasıl yemek yiyor, su içiyorsak, çocuklarımız da bizi temsil ederler. Bu yaşta alınan eğitim, ömür boyu kalıcı olur, insanın hayatına işler, onunla bütün olur.

Çocuklarımız daha yaşına girmeden kendi kendine yemek yemeye heves ederler. Çocukların yaş ve sağlığına uygun kaşık-çatallar eline verilerek bu hevesleri davranışa dönüştürülebilir. Bu noktada bilhassa biz hanımların yaptığı en büyük hata, kaşık/çatalı çocuğun sol eline vermektir. Çünkü karşımızda oturan çocuğa sağ elimizle bir şey vermek kolaydır. Bu, onun sol eline denk gelmektedir. Bu sebeple özellikle anneler, çocuklarına sağ el kullanmayı öğretmelidirler.

Kimi çocukların yaratılıştan sol tarafları kuvvetlidir. Yeme-içmede mümkün olduğunca bu çocukların sağ elini kullanması sağlanmalıdır. İster yemek âdâbında, ister diğer âdâb-ı muâşeret kurallarında, çocuklara Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’i merkeze alan bir anlayışla yaklaşılmalıdır. Tecrübelerimiz göstermiştir ki, bu anlayış, çocukta hem Peygamber sevgisini yeşertip artırmakta, hem de bu âdâbı kolayca severek uygulamasını sağlamaktadır. Meselâ bir tabak sıyırma sünnetinde, “Peygamber Efendimiz bir parça ekmek koparıp tabağını tertemiz sıyırırdı.” diyerek âilede tabak sünnetleme yarışı yapılabilir. Anne-baba, sofraya oturmadan evvel ellerini yıkamalıdır ki, çocuk da bunu görsün ve uygulasın.

Zamâne çocuklarının tek başına, ekran karşısında bazen şuursuzca yemek yediği, yemek beğenmediği mâlumdur. Bir âilede en az bir öğün toplu yemek yenilmelidir. Çocuk, sofra kültürünü âileden öğrenir. Evin en büyüğünden evvel kimsenin yemeğe başlamaması, sabırla beklemesi sağlanmalıdır. Bunu sağlayacak en önemli kişi, evin hanımıdır. Anneler, tatlı dilleriyle bunu kolayca başarırlar. Çocuklara nâzikçe, tane tane, zamana yayarak “yemeğe üflememe, yemek beğenmezlik etmeme, sofrada ağzı açık yemek yememe, sofraya aksırıp öksürmeme” gibi nezâket davranışları öğretilir.

Beraber ya da ayrı ayrı yemekte, Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- mahzur görmediğinden, bilhassa küçük çocukların tabakları ayrılmalı, yemekleri soğumaya bırakılmalı, önlerinden yemeleri sağlanmalıdır. Yemeğe üflemenin sağlığa zararı mâlumdur.

Her çocuğun, hattâ her insanın damak zevki farklıdır. Bu sebeple çocukların yemeye direndiği gıdalar, zorla yedirilmeye çalışılmamalıdır. Günümüzde bir sebze yemeği furyası almış başını gitmekte… Çocuklarımızı her türlü gıdayla beslemeli, moda takıntılarıyla onların yemek zevkleri dumûra uğratılmamalıdır.

Yemeğe besmele ile başlanmamışsa, “Bismillâhi fî evvelihî ve âhirihî” duâsı sesli tekrarlanır. Hattâ çocukların hoşlanacağı şekilde sesli ve toplu besmele çekilmeli, duâ yapılmalı, “Unuttum, hatırlat!” gibi oyunlarla yemek zevkli hâle getirilmelidir. Okullarda da öğretmenler yemek/kahvaltı saatlerinde mutlaka öğrencileri ile olmalı, besmelenin toplu çekilmesi sağlanmalı, çocuklara çok uzun olmayan, tercihen anlamaları için Türkçe bir yemek duâsı öğretilmeli, bunu sabırla, zamana yayarak yapmalıdır. Öğretmen yemek saatinde mutfakta öğrencilerin arasında dolaşmalı, çocuklara uygun davranışı göstermeli, yardımcı olmalıdır.

Çocukların midesi ufak olduğundan çabucak doyarlar, çabucak da acıkırlar. Bu sebeple sofrada tabağına yiyeceği çeşit ve miktarda gıda konulmalı, doyduğu zaman evin büyüğünden izin alarak sofradan kalkmasına anlayış gösterilmelidir. Yemekten önce olduğu gibi sonra da el ve ağzı yıkama sünneti mutlaka uygulatılmalı, çocuklar bu hususta kontrol edilmelidir. Bilhassa okul çocukları oyuna, etkinliğe ve derse yetişme gayretiyle ağızlarında son lokmayı çiğneyerek sınıfa gelebilirler. Bu çocuklar, mutlaka uygun bir dille lavaboya yollanmalı, gerekli temizliği yapmaları sağlanmalıdır. (Devam Edecek)